Dlaczego chcę teraz poruszyć ten temat?
Chcę porozmawiać o tym, że ludzie bardzo często nie potrafią odmówić, nie potrafią powiedzieć innym ludziom, coś nieprzyjemnego. A jeśli zdecydują się to zrobić, wtedy czują się winni. Zawsze jestem nastawiony na praktykę i nie znoszę rozmów, jeśli nie dają one żadnych praktycznych korzyści. Dlatego nie zaczęłabym tej rozmowy, gdybym nie chciała sprowadzić jej ostatecznie do konkretnych działań. Chociaż nie będzie żadnych technik i ćwiczeń, nasza rozmowa da wgląd w to, jak nauczyć się mówić „nie”.
Postaram się wyjaśnić, jak nauczyć się odmawiać na przykładzie, jakim jest trójkąt Karpmana – to psychologiczny i społeczny model interakcji między ludźmi w analizie transakcyjnej, stworzony przez ucznia Erica Berne'a, Stephena Karpmana.
Model opisuje trzy znane role psychologiczne (lub odgrywanie ról), które ludzie często przyjmują w sytuacjach:
Postać, która odgrywa rolę ofiary.
Postać, która wywiera presję, zmusza lub ściga ofiarę – prześladowca.
Wybawiciel, który interweniuje, jak się wydaje, z chęci pomocy sytuacji lub słabemu.
Jestem pewna, że o nim słyszałeś. Każdy, kto przynajmniej minimalnie interesował się psychologią, musi gdzieś usłyszeć o tym trójkącie.
Często, jeśli chodzi o trójkąt Karpmana, pierwszą rzeczą, która przychodzi na myśl, są Trójkąty relacji zależnych. Na przykład w rodzinach alkoholików lub narkomanów. Oznacza to, że z reguły w umyśle pojawiają się zależności związane ze zmianą ról. Przykład współzależnego związku w tym modelu trójkąta: mąż jest alkoholikiem, pijany i bije żonę – prześladowca. Żona w tej sytuacji jest ofiarą. Będzie więc trzecia rola – wybawiciela. Policja, którą wzywa, albo sąsiad, albo ktoś inny. Jednak pułapka tego trójkąta polega na tym, że ludzie zmieniają wszystkie te role. Kiedy mąż wytrzeźwieje i strasznie boli go kac, zamienia się w ofiarę i skarży się żonie, a ona może go skarcić i zamienia się w agresora (prześladowcę) lub przynosi mu rosół i zamienia się w ratownika dla niego. Jednak trójkąt zawsze ma trzy role. Oznacza to, że jeśli żona zamieniła się w prześladowcę i przeklina, mąż ucieknie albo do przyjaciół, albo do innej, albo gdzieś indziej, to znaczy na pewno będzie trzecia rola. A jeśli żona go uratuje i da mu wodę i tak dalej, wkrótce znajdzie się prześladowca, na przykład jej matka, która będzie obwiniać zięcia za takie zachowanie.
